Raad van bestuur Katholiek Onderwijs Vlaanderen beslist om gelijkwaardige eindtermen voor de eerste graad secundair onderwijs in te dienen
In haar visie op persoonsvorming streeft Katholiek Onderwijs Vlaanderen naar een veelzijdige en kritische dialoog tussen leerlingen, leraren en de wereld. Daarom vragen katholieke dialoogscholen pedagogische en didactische ruimte. Inhoud en doel van vorming zijn immers nooit louter algemeen en uniform maatschappelijk, maar afhankelijk van eigen pedagogische, filosofische en levensbeschouwelijke keuzes.
Ook de eindtermen van de eerste graad laten onvoldoende ruimte voor het pedagogisch project van schoolbesturen én zijn ermee onverzoenbaar. De argumenten waarmee het Grondwettelijk Hof de eindtermen van de tweede en de derde graad heeft vernietigd (de eindtermen zijn te omvangrijk en te gedetailleerd), gelden eveneens voor de eindtermen van de eerste graad.
Bovendien heeft de onderwijsinspectie danig fundamentele bezwaren tegen de leerplannen van de eerste graad die gebaseerd zijn op de onderliggende eindtermen, dat die leerplannen niet meer zullen worden goedgekeurd voor het schooljaar 2023-2024. Onze oorspronkelijke doelstelling om via eigen leerplannen te verhelpen aan de problematische opmaak van de eindtermen eerste graad brengt dus geen oplossing. We betreuren die houding van de onderwijsinspectie ten aanzien van de leerplannen van de eerste graad, zeker na het arrest van het Grondwettelijk Hof inzake de eindtermen van de tweede en derde graad.
Daarom ziet de raad van bestuur van Katholiek Onderwijs Vlaanderen zich genoodzaakt om gelijkwaardige eindtermen voor de eerste graad in te dienen. Kortweg houdt dat in dat een groot deel van de bestaande leerplandoelen als gelijkwaardige eindtermen wordt ingediend. Voor scholen en leraren van de eerste graad betekent dat concreet dat ze ook in 2023-2024 met onze leerplannen van de eerste graad zullen kunnen blijven werken. Zo zijn ze er zeker van dat ze de keuzes die ze al maakten in de voorbije drie jaar kunnen behouden en het lesmateriaal en -voorbereidingen kunnen blijven gebruiken.
Terwijl scholen verwoed zoeken naar leraren, wil de raad van bestuur van Katholiek Onderwijs Vlaanderen een goed kader creëren waarin scholen en leraren vanuit hun eigen professionaliteit zorgen voor goed onderwijs. Zo garanderen we scholen en leraren rust en bestendigheid.
Dit bericht is een eerste stap om alle schoolbesturen en directies te informeren. Later deze week voorzien we twee infomomenten: op donderdag 25 augustus om 13.30 uur en op vrijdag 26 augustus om 14.30 uur. Ook in september volgen nog infomomenten en voorzien we gepaste aandacht op het congres 'Ruimte voor kwaliteit'.
In het kaderdecreet eindtermen (art. 6) heeft de Vlaamse regering voorzien dat schoolbesturen eigen eindtermen kunnen indienen indien ze van oordeel zijn dat de door het Vlaams parlement goedgekeurde eindtermen onvoldoende ruimte laten voor de eigen pedagogische en onderwijskundige opvattingen of ermee onverzoenbaar zijn. In dat geval kunnen de schoolbesturen eigen eindtermen indienen die als geheel gelijkwaardig moeten zijn aan de door het Vlaams parlement goedgekeurde eindtermen.
De raad van bestuur heeft beslist om gebruik te maken van de door de Vlaamse regering voorziene procedure om gelijkwaardige eindtermen in te dienen omdat de eindtermen van de eerste graad onvoldoende ruimte laten voor het pedagogisch project van schoolbesturen en ermee onverzoenbaar zijn.
Recent adviseerde de onderwijsinspectie de minister om de leerplannen van de eerste graad opnieuw slechts voor één schooljaar goed te keuren omdat ze onvoldoende ‘ruimte’ laten voor de inbreng van scholen en leraren en ze onvoldoende garantie bieden voor het realiseren van de eindtermen. Die leerplannen voor de eerste graad zijn gebaseerd op de nieuwe eindtermen eerste graad die zowel qua omvang als gedetailleerdheid gelijkaardig zijn aan de eindtermen van de tweede en de derde graad.
In zijn arrest van 16 juni 2022 heeft het Grondwettelijk Hof geoordeeld dat die eindtermen van de tweede en de derde graad moeten worden vernietigd omdat ze als geheel kenmerken vertonen van een volledig onderwijsprogramma. Het Hof verwijst in zijn argumentatie naar het sterk toegenomen aantal eindtermen als gevolg van de ruime reikwijdte van de zestien sleutelcompetenties, het ontbreken van een methode om bij het ontwikkelen van de eindtermen de globale haalbaarheid ervan te bewaken en naar de grote gedetailleerdheid van de eindtermen als gevolg van de gehanteerde taxonomie (Grondwettelijk Hof, Arrest nr. 82/2022 van 16 juni 2022, B.21.6.). Voorgaande geldt eveneens voor de eindtermen van de eerste graad.
Aangezien leerplannen de bijzonder omvangrijke en erg gedetailleerde eindtermen letterlijk moeten opnemen, zullen ze nooit voldoende ruimte kunnen laten voor de eigen didactische en pedagogische inbreng van schoolbesturen en leraren en is de realisatie van dergelijke zeer gedetailleerde eindtermen enkel mogelijk als schoolbesturen het eigen pedagogisch project (minstens gedeeltelijk) noodgedwongen naar de achtergrond duwen. Ook het Grondwettelijk Hof komt tot die conclusie, wanneer het stelt dat een te sterk ingevuld onderwijsprogramma onvoldoende ruimte biedt om alle eindtermen te realiseren vanuit het pedagogisch project en om eigen doelen toe te voegen vanuit dat project (Grondwettelijk Hof, Arrest nr. 82/2022 van 16 juni 2022, B.21.9.).
Katholieke dialoogscholen hebben pedagogische en didactische ruimte nodig om hun ambitie voor een veelzijdige en kritische dialoog tussen leerlingen, leraren en de wereld waar te maken. Inhoud en doel van vorming zijn nooit louter algemeen en uniform maatschappelijk, maar afhankelijk van pedagogische, filosofische en levensbeschouwelijke keuzes van de school.
De formulering van sommige eindtermen staat die ruimte in de weg. Sommige eindtermen verbergen een sterke ideologische ondertoon en bepaalde inhouden stroken niet met het vormingsconcept van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. De gehanteerde taxonomie gaat bovendien uit van een functionalistische visie op onderwijs.
Om bovenstaande redenen wenst de raad van bestuur van Katholiek Onderwijs Vlaanderen gebruik te maken van de decretaal ingeschreven mogelijkheid tot het formuleren van gelijkwaardige eindtermen. Die gelijkwaardige eindtermen voor de eerste graad sluiten aan bij het pedagogisch project van katholieke dialoogscholen, maar kunnen slechts in zeer beperkte mate een antwoord bieden op het gebrek aan ruimte (de ‘overladenheid’) voor schoolbesturen en leraren, vermits ze in hun geheel gelijkwaardig moeten zijn aan de omvangrijke en erg gedetailleerde onderwijsdoelen zoals goedgekeurd door het Vlaams Parlement.
De onderwijsinspectie geeft aan de leerplannen voor de eerste graad niet langer te zullen goedkeuren. Dat betekent dat scholen vanaf schooljaar 2023-2024 zonder leerplannen eerste graad dreigen te vallen. Het indienen van gelijkwaardige eindtermen verzekert continuïteit op een solide basis.
De gelijkwaardige eindtermen voor de eerste graad zullen meteen ook de leerplandoelen zijn van de leerplannen voor de algemene vorming. Ze sluiten heel sterk aan bij de huidige leerplandoelen van de eerste graad. In een aantal gevallen werden die nog een beetje vereenvoudigd waardoor er meer vrijheid en eigenaarschap naar school en leraar kunnen gaan.
Door de gelijkwaardige eindtermen na goedkeuring als leerplandoelen op te nemen zal de onderwijsinspectie zich bij het onderzoek van de onderwijsleerpraktijk vanaf dat moment enkel baseren op de leerplandoelen eerste graad (die zijn dan gelijk aan de gelijkwaardige eindtermen van de eerste graad). Schoolbesturen zullen als katholieke dialoogscholen vanuit de eigen visie op vorming hun onderwijspraktijk gestalte kunnen geven; directeurs en leraren zullen tijdens een onderzoek van de onderwijsleerpraktijk door de onderwijsinspectie niet meer worden geconfronteerd met een onderwijstaal die zij niet herkennen. De taal van de gelijkwaardige eindtermen is identiek aan de taal van de leerplannen. Dat voorkomt in de toekomst ook planlast bij doorlichtingen die al te strikt uitgaan van eindtermen en onvoldoende rekening houden met leerplannen. En het betekent vooral ook dat scholen, directies en leraren alle voorbereidingen die ze voor het nieuwe schooljaar hebben gemaakt, kunnen blijven gebruiken.
Indien de schoolbesturen Katholiek Onderwijs Vlaanderen geen gelijkwaardige eindtermen zouden indienen, dan worden de leerplannen van de eerste graad niet meer goedgekeurd. De onderwijsinspectie eist in de leerplandoelen namelijk de letterlijke opname van de zeer gedetailleerde en omvangrijke eindtermen eerste graad. Scholen en leraren zouden dan enkel met die zeer gedetailleerde en omvangrijke eindtermen kunnen werken. Dat zou concreet betekenen dat schoolbesturen het eigen pedagogisch project naar de achtergrond moeten duwen en dat ze louter uitvoerders worden van een onderwijsprogramma dat nagenoeg volledig door de overheid wordt opgelegd.
